Zomerse dag
Stilte
Een zachte bries
De koeien loom in de wei
Buiten is het goed
Mijn vader
Was hij toen al mijn vader?
Karakteristiek:
De mouwen opgerold
De stropdas thuis gelaten
Horloge om de pols
De hengel losjes in de hand
Staren en denken
Levensvragen dobberen
Op het gladde water
Wie bijt?
Wat haal je op?
Je intens gelukkig weten
Mens te zijn
Hier en nu
Beet!
Op het kleine fotootje met de kartelrand staan mijn opa, mijn vader en mijn oudste broer. Ze zitten met zijn drieën op de rotan bank. Mijn vader heeft zijn overhemdsmouwen opgerold en hij draagt een stropdas. Mijn broer draagt een bloes met korte mouwen en een korte broek. En sandalen, net als mijn vader, met sokken. Opa is in pak. En hij draagt dichte schoenen. Alledrie hebben een bril op. Tot zover een gewoon familiekiekje, gemaakt in de zomer, eind vijftiger jaren.
Op het tafeltje staat een vaasje met rozen; het is de verjaardag van mijn vader, begin juli. Mijn moeder, met haar gevoel voor stijl, heeft het gezellig gemaakt in huis. Ik weet dat mijn vader zich vanochtend behulpzaam heeft getoond. Hij zou de slagroom kloppen, voor op de koffie. Niemand heeft het kunnen proeven. In zijn ijver klopte hij de slagroom tot boter. Ach, het is allang vergeven en vergeten.
Op het tafeltje ligt een pakje sigaretten. Zo te zien Gladstone. Ik vind het fijn dat het een kartonnen doosje is en niet zo’n pakje North State, van zilverpapier en cellofaan. Die doosjes gebruiken wij voor een spelletje: De vierkante boven- en onderkant knippen wij in twee helften en dan komen ze op het stapeltje tussen het elastiekje. Op school, in het speelkwartier spelen wij het spel, meestal in tweetallen: om de beurt trek je een kaartje. Degene die een aansluitend kaartje laat zien, mag ze allebei hebben. Zo spaar je hele stapels, tot het elastiekje op knappen staat.
Onder het tafeltje ligt een stripboek. Daarin heeft mijn broer net nog liggen lezen. Hij heeft het zichzelf geleerd en leest in alle denkbare houdingen alles wat hij te pakken kan krijgen. Hij houdt van leren. Hij leert graag iets uit het hoofd. De Bijbelboeken, bijvoorbeeld, of de namen van de zonen van Jacob. Hij oefent vaak in bed en als hij het onder de knie heeft, gaat hij naar de woonkamer om het mijn ouders te laten horen. Het levert hem soms een dubbeltje op, zo trots is mijn vader dan. Ook is hij heel goed in rekenen. De tafels kent hij in een mum van tijd op zijn duimpje. En ’t liefst de moeilijkste het eerst, de rest is een peulenschil.
Opa vindt dat leuk. Mijn vader heeft hem natuurlijk verteld dat zijn oudste zoon de Bijbelboeken uit zijn hoofd kan opzeggen. Dat wordt gewaardeerd. Niet alleen omdat het om de Bijbel gaat; ijver wordt zeer op prijs gesteld. En het is uiteindelijk de bedoeling dat je wat bereikt in het leven.
Er wordt gelachen; de opgestoken wijsvinger van opa duidt erop dat hij een van zijn favoriete woordgrapjes te berde heeft gebracht.
Ja, opa. Ongemerkt hebben wij veel van hem geleerd. Hij moest eens weten hoe groot zijn invloed is geweest op ons leven. En wat die briljante kleinzoon met zijn ijver en zijn inzicht heeft bereikt.
Zie ook: Een foto met een verhaal http://wp.me/p36K0e-2E
Het afgelopen weekend verliep in zijn geheel in culturele sfeer. De Bachcantate was nog niet verklonken, of we waren alweer op weg naar Edam, waar zondag de jaarlijkse Piano Wandeling plaats vond. In heel Oud Edam kun je op diverse lokaties van pianomuziek genieten. En dit jaar al voor de tiende keer.
Vriendin H en ik togen dus naar dit leuke oude stadje. Niet in de laatste plaats omdat haar dochter, M, zou zingen, daarbij op de piano ondersteund door haar vaste begeleider T.
Parkeren was tot onze verbazing totaal geen probleem en al snel liepen wij richting centrum. Prachtige stadsdoorkijkjes alom. Bij de VVV ontvingen wij een plattegrond en een deelnemerslijst. Het optreden van M was gesitueerd in een pand op de Voorhaven. Dat bleek een kaaspakhuis te zijn – ja, wat wil je, het is tenslotte Edam. Omdat het nog lang geen tijd was, waren we snel weer buiten: frisse lucht.
Een wandeling door een koud en winderig Edam volgde. We ontdekten dat de Japanse Kanako Inoue, protégé van gezamenlijke vriendin M, ook was ingedeeld. Dus toen het kwart voor twee sloeg, zaten we pontificaal klaar in De Speeltoren om ons te laven aan haar virtuoze pianospel. Na het rondo van Mozart, wat zij met zichtbaar veel plezier ten gehore bracht, gingen wij toch maar richting kaaspakhuis.
Dochter M heeft ons verrast. Mooie, schijnbaar moeiteloos gezongen liederen van Schumann, Schubert, Mozart, Fauré. Liederen over jonge mensen aan het begin van hun leven. Over afscheid en dood. Ze wist, ondanks haar jeugdige leeftijd, de juiste toon te treffen bij het lied waarin een vrouw terugkijkt op haar leven. Een enigszins ondeugend stuk van Mozart, uit Don Giovanni, bracht ze zoals het een operazangeres betaamt. Een zelfbewuste houding en de kleding en air van een professionele zangeres. En ze beschikt over een enorm repertoire.
Na een uur zat haar optreden erop en vertrokken we met zijn drieën. We praatten na bij koffie en thee. En over kaas heeft niemand het meer gehad.
Na jaren was ik zaterdagmiddag weer eens in de Bullekerk om een Bach-cantate te beluisteren. In de tijd dat Jan Pasveer daar de scepter (en het dirigeerstokje) zwaaide, kwam ik er steevast de laatste zaterdag van de maand. ‘Zijn’ cantatekoor was een begrip in de Zaanstreek. De inleiding die hij gaf was zeer informatief; of hij Bach zelf gekend had en met hem overleg had gepleegd over de uit te voeren cantate. En in zijn laatste zin wist hij het meestal zo te manoeuvreren, dat hij de collecte aan het eind van harte aanbeval. Bijna altijd lokte dit een lachsalvo uit en werden de mandjes bij de uitgang goed gevuld.
In 2005 overleed hij plotseling. Geen maandelijkse cantates meer, en geen Christmas Carols, die zo sfeervol de kersttijd inluidden.
Het stokje werd overgenomen door Cor Brandenburg, met het Collegium Vocale Zaandam. Deze laatste zaterdag van mei heeft hij mij ervan weten te overtuigen dat het zeer de moeite waard is om de uitvoeringen weer te gaan bezoeken, één keer per maand. Ook zijn inleiding is zeer kundig en wordt met humor gebracht.
Het barokensemble ‘Eik en Linde’ opende met het grandioos gespeelde Concerto no 8 van Vivaldi en begeleidde daarna niet minder gloedvol het koor. De Pinkstercantate, BWV 68, werd prachtig en zuiver uitgevoerd. De sopraan vertolkte de aria: ‘Mein gläubiges Herze’ met volle overtuiging. De bas verraste: zo’n vol en diep geluid voortgebracht door zo’n tengere zanger.
Het applaus verstierf. Tevreden keek ik om mij heen. Ook jaren geleden viel het publiek al op door het grijze haar, de hoorapparaten en de wandelstokken.
Met het eerste doe ik nu mee……
Het is misschien wel twintig jaar geleden dat ik van goede vriendin L (E voor ingewijden) voor mijn verjaardag een klein Chinees opschrijfboekje kreeg. Zij schreef daarin negentien spreuken. Wijsheden van bekende personen. In de loop der jaren heb ik wat aanvullingen gedaan. Het is een waardevol boekje geworden, wat ik nog regelmatig raadpleeg.
Elk voorjaar, wanneer ‘de aarde lacht in bloemen’ (Emerson) ervaar ik weer hoe waar het is wat Tagore zei: ‘De begeerte naar de vrucht mist de bloem’. Mijn appelboom staat er schaterlachend bij! Maar op de vruchten kan ik wachten; de bloesem is zo wonderschoon! En dit jaar is de boom wel heel feestelijk uitgedost.
De enige boom, waar ik een ambivalent gevoel bij heb, is de vlier. Als ik op de vrucht wacht, mis ik de bloem. Van deze bloemschermen kun je heerlijke vlierbloesemlimonade maken. En in een beslagje gedoopt, gebakken in een klein laagje olie en daarna bestrooid met poedersuiker zijn ze een heerlijke traktatie. De twijfel slaat toe; wat zal ik doen? Wanneer ik te veel bloesem pluk, mis ik de vrucht, waarvan je zulke heerlijke jam kunt maken.
Volgens Descartes, die in het boekje zegt: ‘Twijfel is het begin van de wijsheid’, zal dit probleem mij geen windeieren leggen. Gelukkig kan ik de keuze nog even uitstellen; de vlier staat nog in knop.
Ik blader door het boekje. Ik lees: een vriend is iemand tegenover wie men zichzelf durft te zijn (Frank Cane). Ik vertaal het met: vriendin. Vriendin L en ik kennen elkaar al meer dan dertig jaar. Een kostbare vriendschap. Wij durven tegenover elkaar onszelf te zijn. En dat niet alleen: we zijn het aan elkaar en onze vriendschap zelfs verplicht.
Pinksteren is een Christelijk feest. Althans, zo lijkt het. De discipelen van Jezus ‘spraken in tongen’ op het Wekenfeest. Dat maakte hen er klaar voor om de blijde boodschap van hun leermeester Jezus over de wereld te verspreiden.
In feite is het een feest met een Joodse oorsprong, evenals Pesach, waarbij de uittocht uit Egypte werd herdacht. Na zeven weken (vijftig dagen) werd tijdens het Wekenfeest herdacht dat Mozes de tien geboden ontving op de Sinaï. Beide feesten houden verband met de oogst: rond Pesach begint de gerstoogst en Sjavoeot (Pinksteren dus) is de start van de tarweoogst. Tijdens dit laatste feest wordt de synagoge versierd met bloemen, groen en vruchten, als de bloeiende vruchtbare helling van de Sinaï. Het was de gewoonte dat er een offer werd gebracht van het geoogste graan, de eerstelingen. In de synagoge werden de tien geboden voorgelezen evenals het boek Ruth. Het is goed om voor ogen te houden dat Jezus’ vrienden dit Joodse feest vierden, voordat zij, min of meer gedwongen, de Christelijke leer gingen verspreiden.
Net zoals Kerst en Pasen bij ons invloeden kennen van de zogenaamde ‘heidense gebruiken’, zoals die door de oude Germanen werden nageleefd, was dit ook het geval met Pinksteren. Dit was, in feite net als bij de Joden, een vruchtbaarheidsfeest. Op een aantal plaatsen in Nederland werd het feest van ‘De Pinksterblom’ gevierd: hier en daar op de Waddeneilanden en in een aantal plaatsen in Brabant en in het oosten van het land.
De Pinksterblom of Pinksterbruid was een meisje dat door de jongemannen van de gemeenschap werd gekozen uit de huwbare meisjes. (Schoonheidskoningin avant la lettre) Ze werd, versierd met bloemen of kransen, het dorp rondgeleid, waarbij een lange stoet jongens en meisjes volgden. Er werden liedjes gezongen en men kreeg geld of zoetigheid. Het feest duurde de hele dag en was tevens nauw verbonden met de hoop op vruchtbare akkers. En, niet onbelangrijk, het was een feest waarop jongens en meisjes elkaar konden ontmoeten (wat ook tot vruchtbare de samenkomst kon leiden).
Hier is onze fiere Pinksterblom
En ik zou hem zo graag er eens wezen
Met zijn mooie kransen om het hoofd
En met zijn klinkende bellen
Recht is recht, krom is krom
Gelief je ook wat te geven
Voor de fiere Pinksterblom
Want de fiere Pinksterblom moet voort!
Jammer dat zo langzamerhand de kennis omtrent onze jaarfeesten verwatert. En de tweede Paas- en Pinksterdagen zijn meer en meer Ikea-dagen geworden. Niet alleen een aanslag op ‘de portemonnee’, maar ook op het behoud van onze cultuur.
In de Zaanstreek kent men drie Pinksterdagen. Ook de dinsdag is voor veel mensen een vrije dag, hoewel er de laatste jaren steeds meer de klad komt in dit ruim vierhonderd jaar oude gebruik.
De oorsprong ligt in het jaar 1574, tijdens de tachtigjarige oorlog. De Spanjaarden waren in oktober 1573 verslagen bij Alkmaar. Tijdens de februarimaand met strenge vorst, waren veel Spaanse troepen gelegerd in Assendelft. Van hieruit werden Krommenie, Knollendam, en Westzaan bestookt en aangevallen. Wormerveer (heette toen nog ’t Saen) werd binnengevallen en leeggeroofd. Terwijl de troepen weer naar Assendelft trokken, werd in het zuiden van het land een inval voorbereid door Lodewijk, de broer van Willem van Oranje. De Spaanse troepen werden razendsnel uit Noord Holland teruggeroepen. Maar onderweg staken ze nog even de resten van Krommenie en Knollendam in brand evenals Wormerveer, Zaandijk, Koog aan de Zaan en het Zuideinde van Westzaan. De bevolking onderging alles gelaten, waarschijnlijk omdat men dacht dat er nu snel een eind aan de bezetting zou komen. Maar nadat de Oranjes vernietigend waren verslagen op de Mookerhei, keerden de Spanjaarden terug naar Assendelft in het al zo gehavende Noord Holland. Ze waren van plan zich te concentreren op Wormer en Purmerend.
Op eerste Pinksterdag, 30 mei, in de vroege ochtend trokken 3000 Spaanse soldaten naar Wormer. Met roeiboten en pontons staken zij de Zaan over. Dit bleef niet onopgemerkt: boer Haentjes was met zijn meid koeien aan het melken op een weiland bij Wormer. De meid zag plotseling wat glinsteren en de gevolgtrekking was snel gemaakt. Haentjes rende naar het dorp en waarschuwde iedereen. Heel Wormer was op de been, tot de tanden toe bewapend met alles wat tot wapen kon dienen. Gelukkig was er vlakbij een aantal Oranjegezinde legereenheden gestationeerd en bij de Kalverschans lag een kleine vloot van vrijbuiterschepen, die zo snel mogelijk naar Wormerveer voer, waar de Spanjaarden nog steeds bezig waren de Zaan over te steken. Het vuur werd geopend en men voer in op de bootjes waarmee de Spaanse troepen werden overgezet. De Spanjaarden werden in de pan gehakt of ze verdronken tijdens hun vlucht in het waterrijke gebied. De schans werd snel door de Hollanders veroverd.
Van de 1400 Spaanse soldaten bleven er slechts 300 over. Op tweede Pinksterdag werden deze naar Hoorn gestuurd, terwijl de strijd in Purmerend in volle gang was. Aan het eind van de dag bleek dat men ook daar de aanval had weten af te slaan. Pinksteren was voorbij.
Op de schansen in de Zaanstreek gingen de vlaggen in top. De overwinning werd uitbundig gevierd, waarbij de wijn rijkelijk vloeide. Pinksteren werd met één dag verlengd. En zo is het nu nog steeds.
Echo van eeuwen
Druppel voor druppel
Steen lost op
En stolt
Groei in stilte
In verborgenheid
Stilte
Druppel voor druppel
Laat los
Laat los
En groeit
Sierlijk
Nieuwe vorm
Perfecte vorm
Beneden is boven
Evenbeeld in
Gestolde tijd
Stilte
Druppel voor druppel
Verbindt
Verenigt
Eenheid
Ontstaat in eeuwigheid
Luister
Druppel voor druppel
En wacht
Begin jaren zestig begon muziek een rol te spelen in mijn leven. Natuurlijk kwam dat door de leeftijd. De emotionele, lichtelijk labiele tienerjaren. Teenager werd je toen genoemd. Het woord bakvis was net zo’n beetje uit de mode. Gelukkig.
Een van mijn eerste idolen was Connie Froboess. Met het liedje ‘Zwei Kleine Italiener’ werd zij zesde tijdens het songfestival in 1962. En natuurlijk stond zij in De Muziek Expres. De poster had ik daar voorzichtig uitgehaald en – het verbaast mij nu dat dat mocht– met plakband op de muur van mijn kamertje gehangen. Conny und Peter, Teenager Melody.
Toen het eerste vriendje op de proppen kwam, veranderde ook de muziekkeus. Elvis Presley, Paul Anka, Buddy Holly, The Everly Brothers. Vreemd eigenlijk, ineens kwamen er meerdere mannen in mijn leven. Maar het was allemaal heel onschuldig. Ook de ouders vonden die muziek stiekem wel leuk: op de verjaardag van het vriendje legde zijn vader, zonder dat wij het wisten, een nieuw singletje op de pick-up: Return to Sender, van Elvis. Mieters! Dat was swingen geblazen! En daarna natuurlijk popcorn en Exota, waar we spoetnik van maakten. Een echte fuif!
We knipten plaatjes uit en plakten die in onze Rijam-agenda, zodat die minder saai was. Maar ook de songteksten, zodat we niet alles fonetisch mee hoefden te zingen. Popconcerten, dj’s, het was er allemaal nog niet. Wij hadden plaatjes en een pick-up (als je geluk had), en in elk geval de radio.
In de plaats waar wij toen woonden, waren geen platen te koop; te werelds. We fietsten ruim een uur naar Rotterdam om van ons gespaarde zakgeld het nieuwste singletje van Buddy Holly te kopen.
Het was een mooie tijd. Het gevoel dat ik daarbij had zal nooit meer terugkomen. Oproepen kan ik het nog wel, soms. A trip down memory-lane, walking back to happiness…..
In het leerboek Grieks, dat mijn oudste dochter gebruikte op het gymnasium, stond het onderstaande lijstje. Heel handig om mee te nemen op vakantie naar Griekenland. We hebben Delphi bezocht, maar welke vragen ik heb gesteld blijft geheim. Overigens, de Pythia had net een dagje vrij, dus een antwoord heb ik niet gekregen…..
1. Is het de juiste tijd om het orakel te raadplegen?
2. Zal ik op reis gaan?
3. Ben ik gelukkig?
4. Zal ik trouwen en is dat goed voor mij?
5. Zal mijn vrouw een kind krijgen?
6. Zal de afwezige terugkeren?
7. Zal ik de baby grootbrengen?
8. Zal ik bevrijd worden van de slavernij?
9. Zal ik een mooi levenseinde hebben?
10. Zal ik vinden wat ik verloren heb?
11. Heb ik nog lang te leven?
12. Zal ik kinderen krijgen?
13. Zal ik van mijn ouders erven?
14. Zal ik de bruidsschat krijgen?
15. Zal ik mijn bezittingen houden?
16. Ontkom ik aan de beschuldiging?
17. Zal de zieke gezond worden?
18. Zal ik de vrouw krijgen die ik wil?
19. Zal ik iemand zien sterven?
20. Trouw ik met mijn vriendin?
21. Zal ik verkocht worden?
22. Krijg ik het geld?
23. Is de afwezige nog in leven?
24. Zullen mijn bezittingen verbeurd verklaard worden?
25. Zal ik kunnen kopen wat ik in gedachten heb?
26. Zal ik succesvol zijn?
27. Word ik gescheiden van mijn vrouw?
28. Ben ik vergiftigd?
29. Zal mijn vrouw bij mij blijven?
30. Zal ik een stuk land of een huis kopen?
31. Zal ik binnenkort op overspel betrapt worden?
32. Zal ik van mijn vriendin gescheiden worden?
33. Zal de gevangene bevrijd worden?
34. Win ik mijn proces?
35. Zal mijn vlucht onopgemerkt blijven?
36. Ga ik zonder gevaar de zee op?
Spiegelingen 